BİTKILERDE HORMONLAR DESTEK VE HAREKET
Bitkisel Hormonlar
Genel bilgiler
Bitkilerde hormon üretilen yapılar:
1) Kök ve gövde ucu
2) Yapraklar
3) Tohum
4) Depo gövde ve köklerde
5) Tomurcuk
6) Dikotiledon’larda yara bölgesi
7) Meyve
Bitkilerde hormonların taşınması difüzyonla olur. Hedef yapılar, hormon üreten yapılara çok yakındırlar.Ancak bazı hormonlarda uzak bölgelere gerçekleşen taşınmada ksilem ve floem görev alır.
Bitkisel hormonlar; bitkilerde hücre bölünmesi, hücre büyümesi , çimlenmenin uyarılması veya engellenmesi, gövde – meyve- yaprak- kök büyümesi, meyve olgunlaşması, yaprak dökülmesi, stoma faaliyetleri,yaraların kapanması, tropizma gibi önemli yaşamsal olayların gerçekleşmesinde rol oynayan organik maddelerdir.
Bitkisel hormonları bitkilerde geçekleştirdikleri etkiye göre iki grupta incelenebilir.
1.Gelişimi uyaran hormonlar: Oksin – Sitokinin – Giberillin
2.Gelişime ket vuran hormonlar: Absisik asit – Etilen – Çok miktardaki oksin
Genel bilgiler
Bitkilerde hormon üretilen yapılar:
1) Kök ve gövde ucu
2) Yapraklar
3) Tohum
4) Depo gövde ve köklerde
5) Tomurcuk
6) Dikotiledon’larda yara bölgesi
7) Meyve
Bitkilerde hormonların taşınması difüzyonla olur. Hedef yapılar, hormon üreten yapılara çok yakındırlar.Ancak bazı hormonlarda uzak bölgelere gerçekleşen taşınmada ksilem ve floem görev alır.
Bitkisel hormonlar; bitkilerde hücre bölünmesi, hücre büyümesi , çimlenmenin uyarılması veya engellenmesi, gövde – meyve- yaprak- kök büyümesi, meyve olgunlaşması, yaprak dökülmesi, stoma faaliyetleri,yaraların kapanması, tropizma gibi önemli yaşamsal olayların gerçekleşmesinde rol oynayan organik maddelerdir.
Bitkisel hormonları bitkilerde geçekleştirdikleri etkiye göre iki grupta incelenebilir.
1.Gelişimi uyaran hormonlar: Oksin – Sitokinin – Giberillin
2.Gelişime ket vuran hormonlar: Absisik asit – Etilen – Çok miktardaki oksin
1-Oksin
Üretildiği yer:Gövde ve kök uçlarında , yapraklarda meristematik hücrelere tarafından oluşturulur.
Etkisi:
• Büyüme bölgesindeki hücrelerin büyümesini sağlar.
• Bazı dokularda hücre bölünmesini uyarır.
• Yeni köklerin oluşumunda rol oynar.
• Hücre , doku farklılaşması sağlar.
• Gövde, kök, yaprak ve meyve büyümesini sağlar.
• Fototropizmaya neden olur.
• Ovaryum gelişimini uyarır ve tohumsuz meyve oluşumunu sağlar.
• İlkbaharda kambium faaliyetini başlatır.
• Döllenen çiçeğin ve yaprakların dökülmesini önler
• Az salgılandığında yapraklar dökülür.
• Çok salgılandığında büyüme ve gelişmeye ket vurur.
• Stomaların açılıp kapanmasına etki eder.
2-Giberillinler
Etkisi:
• Gövdenin hızlı ve anormal uzamasını sağlar.
• Tohum çimlenmesini uyarır.
• Çiçeklenmeyi ve erken çiçek açmayı uyarır.
• Meyve büyümesini sağlar.
• Tohumda depo nişastanın kullanılabilir glikoza dönüşümünü uyarır.
3-Sitokininler
Etkisi:
Etkisi:
- Hücre bölünmesini uyarır.
- ana kaynağı köklerdir.
- Bitkide büyümeyi sağlar.
- Protoplastların kloroplastlar haline gelmesini sağlar.
- Yaprak dökülmesini engeller.
• Tomurcuklardan filiz ve yaprak oluşumunu uyarır.
4-Absisik asit
Etkisi:
• Tomurcuk ve tohumlarda uyku halinin başlaması.
• Hücre bölünmesinin azaltılması.
• Su kayıbında stomaların kapanması.
• Yeşil yaprakların yerini koruyucu pulların alması.
5-Etilen
Etkisi:
•Meyve olgunlaşmasını uyarır.
•Yaprak dökülmesini uyarır.
•Çiçek açması
•Meyvelerde tatlanma
4-Absisik asit
Etkisi:
• Tomurcuk ve tohumlarda uyku halinin başlaması.
• Hücre bölünmesinin azaltılması.
• Su kayıbında stomaların kapanması.
• Yeşil yaprakların yerini koruyucu pulların alması.
5-Etilen
Etkisi:
•Meyve olgunlaşmasını uyarır.
•Yaprak dökülmesini uyarır.
•Çiçek açması
•Meyvelerde tatlanma
Hormonlarla doku kültüründen doku,organ ve bitki üretiminde hormonlardan (oksin ve sitokinin) yararlanılır
Bitkilerde destek
1-Hücre çeperi ve turgor: Otsu bitkilerde ve ağaçsı bitkilerin genç yapılarında desteği oluşturan temel yapıdır.
2-Destek dokusu: Ağaçsı bitkilerde destek ödevi için farklılaşmış özel hücrelerden oluşmuş dokudur.(Kollenkima ve sklerankima)
3-İşletim demetleri ve çeper kalınlaşması gösteren dokular:Bu dokulara ait hücreler sahip oldukları kalın çeperlerle esas görevlerinin yanısıra bitkilerde destek ödevide görürler.
Bitkilerde hareket
Çimlenme,çiçek açma,yaprak dökme,tropizma ve nasti bitkilerde görülen önemli davranışlardır. Uyaran işık,ısı,su,kimyasallar ve travmalar olabilir.Tepkilerin verilmesinde hormonlar düzenleyicidir. Tepki ise mitoz,turgor değişimi veya asimetrik büyüme ile gerçekleş
1-Pasif hareket: Belli bir hareket organeli ve yapısı olmayan tek hücreli canlılarda hareket su,hava akımı ve diğer organizmalar sağlar.Canlı harekette enerji harcamadığı için pasif hareket olarak adlandırılır.Hareketin yönü ve süresi canlı tarafından kontrol edilemez.
2-Aktif hareket: Canlının hareket organelleri ile gerçekleşen ve canlının enerji harcamasına neden olan harekettir.Taksi (Göçüm) hareketi olarak adlandırılır.Hareket belli bir uyarana bağlı olarak gerçekleşir. Adlandırılması uyarana göre yapılır.Uyarana doğru yapılan taksi hareketine pozitif taksi, uyarandan uzaklaşma şeklinde yapılan harekete negatif taksi hareketi denir.Yapılan çalışmalar bitkilerinde belli bir alanda ürettikleri özel salgılarla birbirlerinin metabolizmalarını kontrol ettikleri görülmüştür.Ayrıca etilenin etkisinide unutmamak gerekir.
Bitkilerde konum ve yer değiştirme hareketleri görülmez. Bitkilerde gözlenen hareket biçimleri nasti ve tropizmadır.
1-Nasti(İrkilme)
•Uyaranın yönüne bağlı olmaksızın gerçekleşir
•Tepki tarzındaki hareketlerdir.
•Uyarana göre adlandırılır.
•Nasti olayında temel etken turgor olayıdır
•Hızlı gerçekleşir.
Bitkilerde destek
1-Hücre çeperi ve turgor: Otsu bitkilerde ve ağaçsı bitkilerin genç yapılarında desteği oluşturan temel yapıdır.
2-Destek dokusu: Ağaçsı bitkilerde destek ödevi için farklılaşmış özel hücrelerden oluşmuş dokudur.(Kollenkima ve sklerankima)
3-İşletim demetleri ve çeper kalınlaşması gösteren dokular:Bu dokulara ait hücreler sahip oldukları kalın çeperlerle esas görevlerinin yanısıra bitkilerde destek ödevide görürler.
Bitkilerde hareket
Çimlenme,çiçek açma,yaprak dökme,tropizma ve nasti bitkilerde görülen önemli davranışlardır. Uyaran işık,ısı,su,kimyasallar ve travmalar olabilir.Tepkilerin verilmesinde hormonlar düzenleyicidir. Tepki ise mitoz,turgor değişimi veya asimetrik büyüme ile gerçekleş
1-Pasif hareket: Belli bir hareket organeli ve yapısı olmayan tek hücreli canlılarda hareket su,hava akımı ve diğer organizmalar sağlar.Canlı harekette enerji harcamadığı için pasif hareket olarak adlandırılır.Hareketin yönü ve süresi canlı tarafından kontrol edilemez.
2-Aktif hareket: Canlının hareket organelleri ile gerçekleşen ve canlının enerji harcamasına neden olan harekettir.Taksi (Göçüm) hareketi olarak adlandırılır.Hareket belli bir uyarana bağlı olarak gerçekleşir. Adlandırılması uyarana göre yapılır.Uyarana doğru yapılan taksi hareketine pozitif taksi, uyarandan uzaklaşma şeklinde yapılan harekete negatif taksi hareketi denir.Yapılan çalışmalar bitkilerinde belli bir alanda ürettikleri özel salgılarla birbirlerinin metabolizmalarını kontrol ettikleri görülmüştür.Ayrıca etilenin etkisinide unutmamak gerekir.
Bitkilerde konum ve yer değiştirme hareketleri görülmez. Bitkilerde gözlenen hareket biçimleri nasti ve tropizmadır.
1-Nasti(İrkilme)
•Uyaranın yönüne bağlı olmaksızın gerçekleşir
•Tepki tarzındaki hareketlerdir.
•Uyarana göre adlandırılır.
•Nasti olayında temel etken turgor olayıdır
•Hızlı gerçekleşir.
- Fotonasti.......(Uyaran:ışık):Papatya çiçeklerinde
- Termonasti....(Uyaran:Isı):Çiğdemin yaprak hareketlerinde
- Sismonasti....(Uyaran:Sarsıntı,Değme):Küstüm otunda
- Tigmonasti....(Uyaran:Dokunma):Böcek kapan bitkilerde
2-Tropizma(Uyarılma)
•Asimetrik büyümeler sonucu gelişir.
•Etken olan hormonların dağılımında görülen asimetri sonucu,
•Dengesiz turgor, hücre büyümeleri ve bölünmeleri ile gerçekleşir.
•Bitkinin farklı kısımlarının hormonlara farklı cevap vermesinden kaynaklanır.
•Yavaş gerçekleşen tepkilerdir
•Uyaranın yönü nemlidir tepki uyarana doğru (pozitif) veya zıt yöne doğru (negatif) olur
•Uyarana göre adlandırılır
Bitkinin farklı kısımlarının oksine verdikleri cevap:
Bitki gövdesinde oksin hormonunun dağılımı-yoğunluğu
Tropizma bitkinin çevresel koşullardan en üst düzeyde yararlanmasını sağlayan durum ayarlama davranışıdır
Uyaranın yönüne bağlı olarak gerçekleşen yönelim şeklindeki harekettir.
*Fototropizma (Uyaran: ışık) Gövde pozitif tepki kök ise negatif tepki verir.
*Jeotropizma (Uyaran:Yerçekimi) Gövde negatif kök ise pozitif tepki verir.Bataklık ve sulak ortam bitkilerinin bazı kökleri negatif jeotropizma gösterir. Bu tip kökler havalandırma kökleri olarak adlandırılır ve bataklık toprağında O2 nin az olmasından dolayı köklerin gaz alış verişinde rol alırlar.
*Hidrotropizma (Uyaran :Su) Kökler pozitif hidrotropizma göstererek suyun fazla olduğu ortamlara doğru yönelirler.
*Kemotropizma (Uyaran:Kimyasallar=asitler,bazlar,gübre) Kökler kimyasallara karşı pozitif (Gübre) veya negatif (Asit) tropizma gösterirler.
*Travmatropizma (Uyaran:Yaralanma) Kökler yaralanmaya neden olan faktörlere karşı negatif tropizma gösterir.
*Haptotropizma (Uyaran:Temas) Sarmaşık ve fasulyenin sülük gövdelerinde değmeye karşı pozitif tropizma gösterir.
Bitki gövdesinde oksin hormonu taşınması:
a:üst kısmı
b:alt kısım
b:alt kısım
0 yorum:
Yorum Gönder