CANLILAR ARASINDAKİ BESLENME İLİŞKİLERİ

CANLILAR ARASINDAKİ BESLENME İLİŞKİLERİ

  

*Canlılar arasındaki beslenme ilişkileri:

  

→Canlılar beslenmelerine göre; ototrof, heterotrof ve hem ototrof hem heterotrof olmak üzere 3 gruba ayrılır.

 

**Ototrof canlılar (üreticiler):

→Kendi besinlerini kendileri sentezlerler.

→İnorganik maddelerden organik besin üretirler.

Ototrof canlılar; foto ototrof ve kemo ototrof olmak üzere iki  gruba ayrılır.

***Foto ototrof:

→Fotosentez yapan canlılardır.

→Yeşil bitkiler, bazı bakteriler, mavi-yeşil algler, algler (su yosunları) bu gruba girer.

→Bu canlılar ışık enerjisini kullanarak, inorganik maddelerden organik besin sentezlerler.

 

***Kemo ototrof:

→Kemosentez yapan canlılardır.

→Bazı bakteriler bu gruba girer. (nitrit, nitrat, demir, kükürt bakterileri...)

→Bu canlılar inorganik maddelerin kimyasal bağ enerjisini kullanarak, inorganik maddelerden organik besin sentezlerler.

**Heterotrof canlılar (tüketiciler):

→Hazır besin kullanan canlılardır.

Heterotrof canlılar; holozoik, saprofit ve simbiyoz olmak üzere üç gruba ayrılır.

***Holozoik:

→Besinlerini büyük katı parçalar halinde tüketen canlılardır.

→Hücre dışı sindirim yaparlar.

Holozoik canlılar; herbivor, karnivor ve omnivor olmak üzere üç gruba ayrılır.

►Herbivor (otçullar):

→Bitkisel besinlerle beslenirler.

→Koyun, keçi, at, eşek, sığır, deve, lama, antilop, ceylan, çekirge, sincap, zürafa... örnek olarak verilebilir.

►Karnivor (etçiller):

→Hayvansal besinlerle beslenirler.

→Aslan, kaplan, sırtlan, kartal, yılan, kurbağa, timsah, leopar, kurt, çakal, köpek balığı… örnek olarak verilebilir.

►Omnivor (hem etçil-hem otçul):

→Hem bitkisel hem de hayvansal besinlerle beslenirler.

→İnsan, maymun, ayı, fare… örnek olarak verilebilir.

 

***Simbiyoz (ortak yaşam):

→Farklı türden iki canlının, birlikte yaşamasına simbiyoz yaşam denir.

Simbiyoz;  mutaalizm, kommensalizm, protokooperasyon ve parazitler  olmak üzere dört gruba ayrılır.

►Mutalizm (+ +):

→Zorunlu ortak yaşamdır.

→Bu birliktelikten her iki canlı da yarar görür.

→Ayrıldıklarında ise her ikisi de zarar görür.

 Örnek:

→Termit karıncaları ile selülozu sindiren tek hücreli kamçılı canlılar.

→Baklagiller ile havanın azotunu bağlayan Rhizobium bakterileri.

→Otçul memeliler ile selüloz sindiren bakteriler.

→Çam ağacı ile mikorhiza mantarı

→Alg ve mantar (liken birliği)

►Kommensalizm (+ 0):

→Bu birliktelikte tek taraflı yarar görülür.

→Diğer canlı ise ne yarar ne de zarar görür.

Örnek:

→Köpek balıkları ile onlara yapışarak yaşayan vatuzlu balıklar.

 

→Vatuzlu balıklar bu birliktelikten yarar görür.

→Köpek balığı ise ne yarar ne de zarar görür.

  

►Protokooperasyon (+ +):

→Zorunlu olmayan ortak yaşamdır.

→Buna gevşek mutaalizm de denir.

→Bu birliktelikten her iki canlı da yarar görür.
→Ayrıldıklarında ise her iki canlı da ciddi bir zarar görmez.

 Örnek:

→Timsah ve kürdan kuşu

→Kürdan kuşu timsahın ağzına konar ve timsahın dişleri arasında kalan besin parçalarını yer.

→Kürdan kuşu timsahtan besin temin ederken; timsah ta dişlerini temizletmiş olur.

 

►Parazit beslenme (+ -):

→Bu birliktelikten canlılardan biri yarar görürken; diğeri ise zarar görür.

→Parazit beslenmede yarar göre canlıya parazit, zarar gören canlıya ise  konak denir.

Parazit beslenme; yarı parazit ve tam parazit bitkiler ile dış parazit ve iç parazit hayvanlar olmak üzere 4 gruba ayrılır.

►►Yarı parazit bitkiler:

→Ökse otu örnek olarak verilebilir.

→Bu bitkinin kökleri gelişmediğinden, toprakta tek başına yaşayamaz.

→Ökse otunun emeçleri (sömürge kök) gelişmiştir.

→Bu bitki başka bitkiler üzerinde yaşar ve üzerinde yaşadığı bitkinin odun borularından su ve mineral alır.

→Organik besin almaz.

→Ökse otunun klorofili bulunur.

→Fotosentez yaparak kendi besinini kendisi üretir.

  

►►Tam parazit bitkiler:

→Canavar otu, cin saçı ve küsküt otu örnek olarak verilebilir.

→Bu bitkilerde klorofil yoktur.

→Bu bitkiler üzerinde yaşadıkları bitkinin hem odun borularından su ve mineral; hem de soymuk borularından

organik besin alırlar.

►►Dış parazit hayvanlar: 

→Bit, kene, uyuz ve sülük örnek olarak verilebilir.

→Bu canlılar, diğer hayvanların vücutlarının dış kısmında yaşar.

→Dış parazitlerin; hareket yetenekleri, duyu organları, sindirim enzimleri ve üreme yetenekleri gelişmiştir.

►►İç parazit hayvanlar:

→Tenyalar, karaciğer kelebekleri, bağırsak solucanı ve kıl kurdu örnek olarak verilebilir.

→Bu canlılar, diğer hayvanların vücutlarının iç kısmında yaşar.

→İç parazitlerin; hareket yetenekleri, duyu organları ve sindirim enzimleri gelişmemiştir.

→Üreme yetenekleri ise çok gelişmiştir.

Not:

→Bir parazit canlının en önemli özelliği, konağını öldürmeden uzun süre canlı tutabilmesidir.